حس میهن‌پرستانه مخاطب در«مصادره»

 اولین فیلم مهران احمدی «مصادره» یکی از بحث‌برانگیزترین کمدی‌های ساخته شده در سینمای جریان اصلی ایران طی دو دهه اخیر است. یک «کمدی سیاه» موثر و استاندارد که تماشاگر را توامان به خنده و گریه وا می‌دارد و از خلال شوخی‌های لایت و پارودیک‌اش به اندوهی فراگیر و حسی میهن‌پرستانه می‌رسد. تماتیک اصلی فیلم آن چیزی است که در سال‌های اخیر سیاست‌مداران و فعالان اجتماعی بارها تکرارش کرده‌اند؛ «ایران برای همه ایرانیان». «مصادره» داستان مرد معمولی و ساده‌ای بنام اسماعیل است که پیامد انقلاب ۵۷ و قرار گرفتن در یک موقعیت اشتباه و غیر‌منتظره، همه چیزش را از دست می‌دهد. از ثروت و زن زیبایی که به او جفا می‌کند تا ملیت و مملکت و هویت‌اش. داستان یک مردِ طفلکی که در طول داستان دچار فروپاشی روانی شده و بدل به اسب می‌شود. اما این مرد ساده (نمادی از زیست طبیعی هر ایرانی) طاقت از دست دادن فرزندش را ندارد و اینگونه پسرش بدل به تنها یاور و همراه او در زندگی تلخ و مصیبت‌بارش می‌شود. و پسر وقتی که پدر را از دست رفته و ناتوان می‌بیند، بعنوان استعاره‌ای از آینده به گذشته (ایران) پا می‌گذارد تا حق پدر را بستاند. قلب تپنده و رنجور «مصادره» در همین رابطه پدر و پسری است. از حضور تحسین‌برانگیز دو بازیگر اصلی تا احساسات و عواطفی که میان آنها در صحنه‌های شوخی/جدی (اوجش سکانس تماشای بازی فوتبال بین ایران و آمریکا) رد و بدل می‌شود. در عین حال «مصادره» مایه‌ها و موقعیت‌های مطرح شده در «نهنگ عنبر» سامان مقدم را تکمیل می‌کند. فیلمی که از دل فرهنگ عامه معاصر به دهه پنجاه شمسی پا می‌گذارد و با تبدیل موقعیت عاشقانه آن فیلم به تراژدی شخصی یک مرد، داستانش را بجای ایران در آمریکا روایت می‌کند. «مصادره» کمتر از «نهنگ عنبر» تماشاگر را می‌خنداند اما عمق احساسی بیشتری دارد و تماتیک مرکزی‌اش نسبت انضمامی‌تری با زیست انبوهی از ایرانیان برقرار می‌کند. رضا عطاران بدون کوچکترین اغراقی در فیلم شگفت‌انگیز است و این نقش سخت و پیچیده، شاید بهترین بازی او در کل کارنامه‌اش باشد. یک بازی چند لایه و سرشار از جزئیات که چند دوره از زندگی شخصیت را با جدیت و اندوه ترسیم می‌کند. بقیه بازیگران هم حضور چشمگیری دارند و اغراق نیست اگر بگوییم «کستینگ» فیلم از بهترین کستینگ‌های این چند سال سینمای ایران است. «مصادره» فیلم گرم و خطاپوشی است که صادقانه تناقضات سیستماتیک (از سیستم رسمی تا فرهنگ عمومی) را موکد کرده و هر دو گروه را به «تساهل و تسامح» و همدلی و رواداری نسبت به هم دعوت می‌کند.

پویان عسگری