کتاب «تاریخ مصور تئاتر» به درد هر دانشجو و هنرمند تئاتر می خورد/ هنوز هم متاسفانه تئاتر را به زعم دیگران مطالعه می کنیم/ کتاب به شکلی صمیمانه با مخاطب برخورد می کند

به گزارش خبرنگارخبرایران، مراسم رونمایی از کتاب «تاریخ مصور تئاتر» نوشته‌ «آندره دوگن» و با ترجمه‌ «پرویز احمدی نژاد» که به تازگی توسط انتشارات سمت به چاپ رسیده عصر روز چهارشنبه 15 دی ماه 1395 با حضور«دکترمحمدرضا خاکی» کارگردان تئاتر و استاد دانشگاه، «منصور براهیمی» پژوهشگر تئاتر ،«مرجان برهمند» کارشناس گروه هنر سازمان مطالعه و تدوین (سمت)، «بهزادفراهانی» بازیگر و کارگردان تئاتر و اصحاب رسانه در خانه تئاتر برگزار ودراین مراسم «دکترمحمدرضا خاکی» کارگردان تئاتر و استاد دانشگاه درتوصیف وضعیت موجود تئاتر ایران و با انتقاد از وضعیت تئاتر امروز و اجراها اظهارداشت: متاسفانه تئاتر ما با نوعی سردگمی مواجه است و کارگردان  ایرانی اصلا با خودش فکر نمی کند که تماشاچیش چه چیزی از دیدن اثر او می گیرد و با خود به خانه می برد.

 این کارگردان تئاتر و استاد دانشگاه تصریح کرد: در چنین اوضاعی  نشر کتاب « تاریخ های مصور تئاتر » برای من خیلی ارزشمند است، غنیمت است. من با این کتاب زندگی کردم و جلوه هایی از مباحثی که در این کتاب وجود دارد را در رویکرد آموزشی ام پی گرفته ام.

وی با اشاره به کتب تاریخ تئاتر افزود: خوشبختانه در طی دو سال گذشته ما سه کتاب در مورد تاریخ تئاتر داشتیم که به بازار آمده اند؛ یکی کتاب «تاریخ های تئاتر» که نشر بیدگل منتشر کرد و مجموعه گزینش شده ای است پیرامون گفت و گوهایی  پیرامون تئاتر و به همین دلیل نام خودش را تاریخ های تئاترگذاشته است. این اثر بیشتر شامل مباحث درون تاریخی می شود.

دکتر خاکی خاطرنشان کرد: کتاب دیگری نیز توسط نشر امیر کبیر منتشر شده است و «تاریخ تئاتر مصور» آکسفورد نام دارد. اثر دوگن رویکردی بین این دو کتاب را پی می گیرد و در مطالعه و پرداختن به تاریخ تئاتر به زبان فرانسوی و انگلیسی دو رویکرد وجود دارد. کتاب های انگلیسی زبان و حوزه آنگلا ساکسون وقتی می خواهند به سراغ تئاتر خارج از غرب بروند بیشتر به سراغ کشورهایی می روند که در گذشته مستعمره بوده اند. این مسئله جانب دارانه است . ما هنوز هم متاسفانه تئاتر را به زعم دیگران مطالعه می کنیم. این کتاب شاید کمی از این فضا فاصله داشته باشد. علت این مسئله هم آدمی است که آن را نوشته است، دوگن نه دانشگاهی است و نه نظریه پرداز و منتقد تئاتر است.

وی با توضیح کلمه آماتور افزود:  او به معنای فرانسوی کلمه آماتور، آماتور است. در زبان فارسی آماتور به معنای کسی است که چیز زیادی از آن حرفه نمی داند اما آماتور یعنی کسی که درون آن حرفه نیست. من نوعی ممکن است در فضای تاریخ کار کنم اما از نان نخورم محل کسب درآمد و منافعم نباشد. مایکل دوگن چنین آدمی است، او عاشق است و تمام عمر خودش را روی این کتاب گذاشته است.

دکترخاکی با اشاره به سابقه آشنایی خود با این کتاب افزود من در روزگار جوانی ام و در پاریس با این کتاب آشنا شدم، وقتی آن را نگاه می کنید به این علت که شکل خط دستنویس است و نقاشی هایی اسکیس گونه در آن زیاد است شاید تصوری دیگری از آن را به وجود بیاورد اما فروشنده این کتاب همان زمان به من گفت توجه داشته باشید این کتاب اثری جدی است!

وی اضافه کرد: من هنوز هم از این کتاب می آموزم. این کتاب اصلا وارد بحث تاریخی مرسوم نمی شود و به درد هر دانشجو و هنرمند تئاتر می خورد. هر کسی که می خواهد با تئاتر و پیشینه اش نسبتی داشته باشد و  بخواهد بدون حشو و پیچیده کردن چیزها جریان تئاتر را از قرن پنجم پیش از میلاد تا سال ۱۹۹۰ مطالعه کند این کتاب برایش بهترین منبع خواهد بود. دلیلش هم این است که نویسنده آن تنها نگاه ساختاری دارد.  خاکی با اشاره به روند مرسوم تاریخ نگاری در تئاتر افزود: همه وارد تحلیل می شوند و حرافی می کنند اما این کتاب به شکلی صمیمانه با مخاطب برخورد می کند و رویکرد نویسنده نیز با چنین هدفی است.

این نمایش نامه نویس با اشاره به امتیازات دیگر کتاب دوگن افزود: مسئله ای که در تمام طول تاریخ تئاتر وجود دارد این است که چه نسبتی بین تئاتر و توسعه آیین، و ساختمان تئاتر در معنای معماری آن و ساختار درون متنی تئاتر وجود دارد. این مسئله در کتاب حاضر وجود دارد.

دکتر خاکی با اشاره به سابقه آشنایی اش با مترجم کتاب تاریخ های مصور تئاتر گفت: پرویز احمدی نژاد مترجم این کتاب از هم دوره ای های من بودند و پیش از من برای تحصیل به فرانسه رفتند و خوشبختانه هنوز هم کار تحقیقی در مورد تئاتر انجام می دهند. برخی از دوستان دیگر مثل آقای ابراهیم مکی در این کتاب با او همکاری کرده اند که در مقدمه نیز از آنها تشکر شده است.

براهیمی: کتاب «تاریخ مصور تئاتر» ازهمه آثار ترجمه شده تئاترمتمایز است

منصور براهیمی پژوهشگر تئاتر که از طرف انتشارات سمت در این مراسم حضور داشت و خود نیز از مترجمان با سابقه حوزه نمایش است درادامه این مراسم اظهارداشت: امر ترجمه تعهدی دو جانبه است که بین دو فرهنگ و دو زبان در جریان است و مترجم امانتدار این تعهد است. این کتاب نتیجه آن نوع از وسواس کاری است که شاید بیشتر در نسل قبل بارز بود. وسواس هایی مثل ساعت های بحث در مورد انتخاب یک کلمه یا یک عبارت برای ترجمه که من بارها در مورد برخی مترجمان شاهد این نوع دقت بوده ام. البته فکر نمی کنم که این تعهد هنوز رخت بر بسته باشد.

وی عنوان داشت: به نظرم آنچه که باید از این نسل بیاموزیم هم همین دقت کاری است. او در ادامه با اشاره به کمک ابراهیم مکی در این ترجمه افزود: من سال هاست ایشان را ندیده ام اما همین که این ارتباط دورادور ایشان را با تئاتر می بینیم و حس می کنم، همچنان برای من در حکم پیوندی کارساز است.

براهیمی در مورد ترجمه این کتاب توسط پرویز احمدی نژاد گفت: زمانی که ترجمه در سَمت پیشنهاد شد ما نگرانی هایی در مورد چاپ آن داشتیم، کتاب های تاریخ تئاتر معمولا از نظر مصور بودن و کیفیت چاپ پروژه های سنگینی هستند و آنچه که تا کنون در زبان فارسی با این رویکرد چاپ شده اند هم کتاب های ارزانی نیستند یا لااقل دانشجویی نیستند.

براهیمی با اشاره به وجود نگاه های تازه در مورد تاریخ تئاتر افزود: کتابی مثل تاریخ تئاتر براکت سال ها به عنوان مرجع تاریخ تئاتر جهان در ایران مطرح بوده اند -و به خوبی می دانیم که حالا دیگر کتاب قدیمی محسوب می شود- جوابگوی نیاز تئاتر ما نیست، زمانی که کتاب تاریخ های تئاتر چاپ شد فکر نمی کردم به این زودی ها کتابی پیدا بشود که بتواند جای آن را بگیرد چون حضم یک کتاب در یک جامعه زمان می برد اما حالا با ترجمه این کتاب به نظرم اتفاق فرخنده دیگری رخ داده است.

وی با اشاره به ویژگی این کتاب گفت: این کتاب از همه آثار ترجمه شده متمایز است چون به تاریخ در حال اجرا می پردازد. وقتی آرتور میلر به لندن رفته بود از او پرسیده بودند که لندن را چگونه دیدی؟ و او پاسخ داده بود: کل تاریخ تئاتر هرشب در لندن اجرا می شود. کتاب دوگن نیز چنین حالتی دارد و کل تاریخ های تئاتر را در نظر دارد.

ابراهیمی با اشاره به ویژگی تاریخ نگاری در تئاتر گفت: تاریخ تئاتر با هنرهای دیگر یک فرق اساسی دارد و آن این است که هنرهای دیگر نمی توانند با همان فرم تاریخی اجرا شوند. ممکن است فیلم قدیمی را درسینما تک ها ببینید اما محصول همانی است که ۱۰۰ سال پیش ساخته شده است. آثار نویسندگانی مثل سوفوکل، شکسپیر یا ایبسن و ... همچنان نو هستند و از طرفی هم تاریخی هستند، دوگن نیز اثرش چنین ویژگی دارد.

وی در ادامه با اشاره به خاصیت کار دوگن افزود: آندره دوگن آگاه است که تاریخ تئاتر را باید تئاتری دید و فکر میکنم در خود تاریخ نگاری هم بحث تازه ای را مطرح می کند. او در این کتاب رویکرد جزوه برداری و حافظه محور گذشته دارد، تاریخ تئاتر نیز اساسا چنین ویژگی دارد.

براهیمی با اشاره به  ویژگی های مثبت این کتاب گفت: فضای ترجمه در تئاتر توسط خود تئاتری ها پیش میرود و به ندرت کسی خارج از این فضا وارد حوزه ترجمه می شود.

او با اشاره به خوش بینی اش نسبت به اوضاع تئاتر گفت: من هم بارها برایم پیش آمده است که وقتی به دیدن تئاتری نشسته ام کاملا نا امید شده ام و خیلی وقت است که تئاتر نمی بینم یا کم می بینم. اما فکر می کنم جامعه تئاتری ایران همه عرصه های جهانی تئاتر را تا حدی پیش رفته است. اگر این جلسه بی رمق را هم برگزار می شد هم در این نگاه من تاثیری نداشت.

او با اشاره به اهمیت ترجمه در زمینه های مختلف تئاتر افزود: به نظرم آثاری که در زبان فارسی ترجمه شده است نشان از طی کردن عرصه های مختلفی است که تئاتر ما با آنها آشناست. ممکن است در عرصه اجرا اتفاقی دیگر بیافتد اما فکر می کنم تئاتر لااقل در حوزه اندیشه حرکتی رو به جلو داشته است و کتاب آندره دوگن از جمله این کتاب هاست.

در پایان این جلسه نیز مسعود احمدی نژاد با اشاره به مجوز دار بودن ترجمه این کتاب افزود: معمولا مترجم ها  در ایران کمتر از خود نویسندگان برای ترجمه اثرشان اجازه دارند اما این اثر مجوز کتبی از شخص خود آقای دوگن و ورثه اش را دارد. این حرکت می تواند از لحاظ رعایت حق کپی رایت نیز بدعتی تازه در امر ترجمه باشد که امیدوارم در کشور ما جدی تر گرفته شود.

بنابراین گزارش، کتاب «تاریخ مصور تئاتر» نوشته‌ آندره دوگن و ترجمه‌ پرویز احمدی‌نژاد  که توسط انتشارات سمت  در ۵۱۶ صفحه منتشر شده است. برای دانشجویان رشته تئاتر در تمام مقاطع به‌عنوان کتاب مبنایی و نیز برای درس «تاریخ تئاتر» ترجمه و تدوین‌شده، با زبانی ساده و دقیق به شرح روند شکل‌گیری و تحول تئاتر در طول ۲۵ قرن می‌پردازد.

در کتاب «تاریخ مصور تئاتر» شیوه‌های گوناگون هنرهای نمایشی بر اساس ترتیب زمانی دقیق و با توجه به قابلیت‌های اجرایی آنها بررسی‌شده است. نویسندگان، بازیگران، نظریه‌پردازان، کارگران فنی نور و صدا، طراحان دکور و لباس، صحنه‌پردازان، کارگردانان و سایر دست‌اندرکاران تئاتر نیز فراموش نشده تا حد امکان به آن‌ها و آثارشان اشاره‌شده است.

در لابه‌لای مطالبی که شباهت به نسخه دست‌نویس دارد، حدود ۲۰۰۰ طرح، تصویر و تابلو گنجانده‌شده تا وقایع و تئوری‌های پیچیده هنری را برای همگان قابل‌درک سازد؛ بنابراین هر صفحه از این اثر، مانند صحنه تئاتر، چیدمانی نمایشی و بصری نیز دارد. این کتاب یکی از کامل‌ترین منابع تاریخ تئاتر است و دریچه‌ای به‌سوی شناخت اندیشه و تفکر تئاتر اروپایی می‌گشاید.

در یادداشتی درباره‌ی آندره دوگن، نویسنده‌ی این کتاب به قلم پرویز احمدی‌نژاد آمده است: برای آندره، تئاتر «همه‌چیز» بود، یا بهتر گفته باشم مقدم بر همه‌چیز بود؛ جز به تئاتر به چیزی فکر نمی‌کرد و راجع به هر مطلبی که صحبت می‌کرد، آخرش به تئاتر برمی‌گشت. گرچه عملاً به‌صورتی غیرحرفه‌ای به این کار می‌پرداخت و عوایدی از این راه نصیبش نمی‌شد، در حقیقت اما تماشاگری حرفه‌ای‌تر از او نمی‌توان یافت؛ تماشاگری هوشیار و تیزبین که به کمک طرح‌ها، یادداشت‌ها و حافظه استثنائی‌اش، بعد از سپری شدن سال‌های فراوان، می‌توانست مدت‌ها از جزئیات یک نمایش  هرقدر هم کم‌اهمیت  با دقت فراوان صحبت کند و ظرایف آن را با موشکافی حیرت‌انگیزی بنمایاند.

آندره درواقع شاهد زنده وقایع تئاتری نیمه دوم قرن بیستم بود و امروز در فرانسه به‌صورت مرجعی معتبر در این زمینه محسوب می‌شود.

به‌جز حرفه‌ای بودن در تماشاگری، مطالعه و تحقیق درباره آثار دراماتیک و نظریه‌های مربوط به هنر تئاتر نیز یکی دیگر از خصوصیات و دل‌بستگی‌های آندره بود. وی اکثر متون دراماتیک اروپایی را مطالعه کرده بود و بسیاری از آنها را نیز تقریباً از حفظ می‌دانست.

علاقه مندان می توانند این کتاب را از مرکز پخش انتشارات سمت و دیگر کتاب فروشی های معتبر تهییه کنند.