گردشگری کلید توسعه، موفقیت و رفاه

سازمان جهانی جهانگردی (UNWTO ) روز گردشگری امسال را «یک میلیارد گردشگر؛ یک میلیارد فرصت» نام نهاده است.این شعار ، بیش از هر چیز، مبین توجه به نقش صنعت گردشگری در توسعه، به مفهوم همه جانبه ی آن، است. این روز را در ایران: هر گردشگر، یک فرصت برای آشنایی با ایران، نام گذاری کرده ایم. با این هدف که با نگاهی نو، نظر جامعه ملی، به ویژه صاحب نظران، تصمیم سازان، تصمیم گیران، و فعالان و دست اندرکاران بخش، به این حوزه کارساز و موثر جلب گردد. در این خصوص نکاتی شایان گفتن است:

الف- حدود چهار دهه پیش، روز 27 سپتامبر(5 مهر ماه)، از سوی سازمان جهانی جهانگردی، با هدف: افزایش آگاهی عمومی در زمینه ارزش های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی گردشگری،  به عنوان روز جهانی جهانگردی انتخاب شد. طی دوره یاد شده، گردشگری همپای پیشرفت تمدن، اختراع فناوری های نوین و امکانات و ابزار و تسهیل سفر، به طور روزافزون رشد داشته و مورد توجه قرار گرفته است. برابر گزارش سازمان جهانی جهانگردی، در سال 2014 تعداد 1 میلیارد و 133میلیون نفر در جهان با اهداف مختلف به گردشگری و سفر رفته اند. در سال 1950تعداد گردشگران جهان 25 میلیون نفر بوده است. بر همین اساس درآمد گردشگری از 2 میلیارد دلار در سال 1950 به رقم 1 تریلیون و 245 میلیارد دلار در سال 2014 افزایش یافته است.

طبق گزارش، سهم بازارهای نو ظهور اقتصادی از 30درصد درسال 1980به 45 درصد در سال 2014 رسیده و انتظار می رود به 57 درصد یعنی رقمی در حدود یکمیلیارد گردشگر ورودی بین المللی در سال 2030افزایش یابد.

توجه به سایر شاخص های اعلام شده در آن گزارش نیز تأمل برانگیز است: از هر 11شغل یکی در صنعت گردشگری است؛ 9درصد تولید ناخالص داخلی کشورها( مستقیم، غیرمستقیم؛ و القایی)؛ و 6 درصد صادرات جهانی مربوط به گردشگری است؛ ارزش صادرات گردشگری سالانه 1.5تریلیون دلار است. و...(نکات برجسته گردشگری در سال2014،سازمان جهانی جهانگردی، می 2015؛TOURISM HIGHLIGHTS 2015EDITION/UNWTO).

با توجه به نقش اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی سفر در حیطه فردی و جمعی، به ویژه در افزایش ارتباط و تعاملات جهانی  و تحقق جهانی شدن، این روز در سراسر جهان به اشکال مختلف گرامی داشته می شود.

ب- بنا به توصیه های پانل تخصصی سازمان ملل در پایداری جهانی، اهداف توسعه هزاره سوم تا 2015باید با اهداف توسعه پایدار جایگزین شود. چهار رکن اصلی این اهداف عبارتند از: حذف فقر شدید؛ پایداری زیست محیطی؛ مشارکت اجتماعی؛ و حکمرانی خوب؛ به این معنی که منافع حاصل از پیشرفت فناوری و حکمرانی خوب باید برای همگان در دسترس باشد. سازمان جهانی به مساله گردشگری- به هر گردشگر-  به عنوان یک فرصت می نگرد. فرصت از این حییث که گردشگری در بعد اجتماعی می تواند مولفه ای برای ارتباطات، تبادل فرهنگ، گفتگو، شناخت، تعامل و مدارا، توزیع ثروت و رونق متوازن اقتصادی، همزیستی مسالمت آمیز و به تبع آن بنیانی برای گسترش و پایداری صلح و ثبات در جهان، هموار شدن زمینه تعالی، و ارتقاء شاخص های توسعه انسانی، باشد.

توسعه باید تمام جنبه های اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی، نهادی و سیاسی را به طور متوازن در بر داشته باشد. توسعه از مشهود ترین آثار حکمرانی خوب است که رفاه و بهره مندی همگان را از مواهب طبیعی و معنوی فراهم می سازد. از این روست که سازمان جهانی جهانگردی، گردشگری را : "کلید توسعه، موفقیت و رفاه " می داند.

ج- سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، با هدف گرامی داشت این روز و ترویج سفر، اطلاع رسانی از ظرفیت ها و عطف توجه عمومی به صنعت گردشگری کشور، برگزاری برنامه های متنوعی را با رویکرد:" همدلی و هم زبانی"، از جمله: مراسم با حضور مقامات دولتی و سفرای خارجی مقیم تهران؛ دومین جشنواره مشارکت ملی گردشگری؛ نمایشگاه تخصصی گردشگری؛ برگزاری مسابقه فرهنگی در چهار زمینه: عکس، خاطره نویسی، فیلم و ایده های نو در گردشگری؛ بازدید رایگان شهروندان از موزه ها؛ برگزاری آیین هایی با نام "شب های فرهنگی"؛ تورهای رایگان؛ تقدیر و تجلیل از برترین های صنعت گردشگری در سطح ملی و استانی، و رونمائی از طرح هایی به عنوانارتقاء خدمات گردشگری، را برنامه ریزی کرده است.

تفاوت برنامه های امسال با سال های گذشته در گرامی داشت روز جهانی جهانگردی: ایجاد کمپین اطلاع رسانی و تبلیغات گردشگری درشبکه های اجتماعی؛ احصاء شاخص های استانداردسازی برای شناسایی برترین های صنعت گردشگری؛ استقبال سفرای کشورهای خارجی مقیم تهران برای حضور در آیین های این روز؛ و نیز برگزاری غرفه یادمان دفاع مقدس، با توجه به همزمانی روز جهانی گردشگری با روز تاریخی شکست حصر شهر قهرمان آبادان در دوران دفاع مقدس، است.

هدف در این فراخوان عمومی، توجه دادن به این نکته است که گردشگری و سفر به عنوان کالایی موثر در تقویت روحیه شادمانی، عامل توازن در توزیع ثروت و درآمد، نماد رفاه، و کلید موفقیت و توسعه، در سبد خانوارهای ایرانی قرار گیرد و باور عمومی به ضرورت آن به عنوان یک نیاز تقویت شود.

د- از شاخص هایی که امروزه به عنوان معیار توسعه جوامع شناخته می شود، "شادمانی ملی"(GNH) است. چهار شاخص عمده رشد شادمانی ملی عبارتند از: توسعه اجتماعی – اقتصادی عادلانه و پایدار؛ حفظ محیط طبیعی؛ مدیریت اقتصاد و امور عمومی؛ حفاظت از ارزش های فرهنگی؛.

شادمانی ملی شاخصی برای سنجش رفاه است، رفاه همراه با طبیعت، سلامت، صلح و آرامش. شادمانی ملی،یک اصل در سیاستگذاری عمومی است و می تواند محصول نهایی توسعه باشد. باید با مدیریت بهینه ی اقتصادو توسعه فعالیت هایی منجر به تاثیر ملموس در زندگی اجتماعی،حس موفقیت و شادمانی را در جامعه برانگیخت.

در دو مورد سنجش از شادمانی در کشورها، یک مورد، رتبه ایران را  115 از 157 ؛ و دیگری که در دانشنامه ویکی پدیا اعلام و درتاریخ 12فوریه 2014 به روز رسانی شده است، رتبه ایران96 با کسب نمره 200 از بین 178کشور اعلام شده است. در این سنجش، دانمارک با کسب نمره 273.5رتبه یکم و بوروندی با کسب نمره 100 در جایگاه آخر قرار گرفته است.( سایت ویکی پدیا).

شادمانی می تواند راه حل هایکارسازتر برای ساختن جهانی بهتر و مبارزه با فقر، بیماری و جنگ فراهم کند. شادمانی از مقوله تاکید بر هدف و معناست. بر رضایتمندی بیش تر، تعامل مثبت و بهره وری تمرکز دارد. رضایتمندی، هم لذت است و هم هدف؛ هدفمندی در زندگی، عامل پایدار شادمانی است.گردشگری(سفر)، از مولفه های شادمانی بیرونی مانند: کار، شغل، درآمد و فراغت است. سفر مولد شادمانی است و در نتییجه از مولفه های اصلی هدفمندی زندگی وعامل پایداری شادمانی و بهره وری عمومی در اجتماع است.

برابر گزارش سازمان جهانی جهانگردی، بیش از نیمی از بازدیدها در سال 2014 با هدف گذران اوقات فراغت(53درصد- 598میلیون نفر)انجام شده است. بشر امروز، در قبال مسایل و معضلات فراوان زندگی شهری و تهدیدهای سلامت انسان از ناحیه گسترش صنعت و پیامدهای منفی آن،بیش از هر چیز به تقویت روحیه شادمانی و تمدد، نیازمند است. گردشگری، به ویژه با اهتمام به حفظ محیط زیست و حفظ طبیعت، از اساسی ترین راه چاره ها برای حل این مشکلات است.

به برابر گزارش سازمان جهانی، سالیانه 5 تا 6 میلیارد گردشگری بومی انجام می شود. این یعنی یک سفر به ازاء هر 1.2نفر از جمعیت جهان. در ایران سالیانه حدود 40 میلیون سفر داخلی انجام می شود. یعنی تقریبا به ازاء هر دو نفر، یک سفر. که مبین نرخ پایین سفر داخلی در قیاس با میانگین جهانی است. بعلاوه در سال 2014به لحاظ وسیله سفر، 54 درصد سفرهای بین المللی با هواپیما انجام شده است. مقایسه زیرساخت ها و ناوگان حمل و نقل در بخش های مختلف گردشگری، گویای عدم تناسب زیرساخت های موجود با نیاز و اهداف پیش بینی شده در کشور است. بنا به پیش بینی سازمان جهانی، چشم انداز 2015بیش ترین رشد در گردشگری را در آسیا و اقیانوسیه نشان می دهد.

در برنامه ششم یکی از موضوعات خاص در تدوین برنامه، توسعه گردشگری منظور شده است. معاونت گردشگری در راستای دستیابی به هدف گذاری در سیاست های ابلاغی و سند چشم انداز 1404، برنامه های مهم و موثری را در دست اقدام دارد: نهمین نمایشگاه بین المللی گردشگری و صنایع جانبی آن در تهران- بهمن ماه 94؛ همایش بین المللی فرصت های سرمایه گذاری در حوزه گردشگری- بهمن 94تهران؛ نمایشگاه بین المللی گردشگری "حلال"- امارات متحده عربی، ابوظبی، 27مهر ماه 94-که نقش بسیار مهم و اساسی در گردشگری یک و نیم میلیارد مسلمان جهان دارد؛ نشست کارگروه تخصصی بین المللی "راه ابریشم"–اردیبهشت 95 در ارومیه؛ نشست شهرداران شهرهای مسیر راه ابریشم- با حضور دویست شهردار شهرهای مسیر-شهریور 95 در قزوین؛ طرح هایی برای توسعه گردشگری داخلی و تعامل گسترده جهانی برای جلب گردشگران خارجی و...

باور ما بر این است: ورود هر گردشگر، فرصت ارزشمندی است برای کشورمان. با توجه به عزم ملی برای توسعه این صنعت به عنوان جایگزین برای کاهش وابستگی به اقتصاد نفتی، لازم است مجموعه دست اندرکاران صنعت: دولت، بخش خصوصی، کارشناسان، پژوهشگران و صاحب نظران،  به صورت یکپارچه و همسو به رفع کاستی ها و تحقق اهداف تعیین شده دراین بخش،توجه ویژه نمایند. به باور ما، تحقق اهداف تعیین شده دشوار نیست اگر، عزم ملی بوجود آمده در دولت تدبیر و امید، با همدلی و همزبانی دست  اندرکاران، صورت عینیت بیابد.

هر گردشگر یک فرصت است و آشنایی و شناخت واقعیت ایران اسلامی، با اهتمام جمعی، می تواند ایران- کشور هزاره های تمدن- را در کانون تعاملات جهانی قرار دهد.

مرتضی رحمانی موحد معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری