خبرایران : سید امیرحسین گرکانی رئیس پژوهشکده سوانح طبیعی، با اشاره به گزارشهای جهانی درباره وضعیت سوانح در ۱۲۵ سال گذشته گفت: با وجود افزایش چند برابری جمعیت از دهه ۱۹۷۰ تاکنون، تلفات ناشی از سوانح کاهش یافته، اما خسارات مستقیم از سال ۲۰۰۰ به این سو دو برابر شده و نوع مخاطرات نیز تغییر یافته و در حالی که زلزله و سیلاب کاهش داشته، پدیدههایی اقلیمی مانند طوفان، گرد و غبار و گرمای شدید افزایش یافته است.
به گزارش خبرنگارخبرایران ، نشست ویژه تخصصی بهمناسبت روز جهانی کاهش ریسک سوانح با موضوع «سرمایهگذاری در تابآوری و توسعه اقدامات کاهش خطر» روز دوشنبه 21 مهرماه 1404 با حضور «دکتر اطهره نژادی» مشاور عالی وزیر راه و شهرسازی و مدیر گروه مخاطرات محیطزیستی پژوهشکده سوانح طبیعی ،«دکتر سید امیرحسین گرکانی» رئیس پژوهشکده سوانح طبیعی و کرسی یونسکو در مدیریت سوانح طبیعی ،«مهندس اسماعیل سلیمی» رئیس دبیرخانه سلامت، ایمنی و محیطزیست (HSE) شهرداری تهران ،«دکتر مصطفی محقق» هماهنگکننده ارشد ملل متحد در مرکز آسیا و اقیانوسیه برای توسعه اطلاعات مدیریت سوانح (اپدیم)،« دکتر سید حسین کاظمی» عضو هیئتعلمی دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس ،«مهندس ماندانا مقصودی» هماهنگکننده ملی برنامه آمادهسازی صندوق اقلیم سبز (GCF) و اصحاب رسانه در پژوهشکده سوانح طبیعی و کرسی یونسکو در مدیریت سوانح طبیعی بهصورت حضوری و برخط برگزار شد.
گرکانی :
سید امیرحسین گرکانی رئیس پژوهشکده سوانح طبیعی ، با اشاره به گزارشهای جهانی درباره وضعیت سوانح در ۱۲۵ سال گذشته گفت: با وجود افزایش چند برابری جمعیت از دهه ۱۹۷۰ تاکنون، تلفات ناشی از سوانح کاهش یافته، اما خسارات مستقیم از سال ۲۰۰۰ به این سو دو برابر شده است و افزود نوع مخاطرات نیز تغییر یافته و در حالی که زلزله و سیلاب کاهش داشته، پدیدههایی اقلیمی مانند طوفان، گرد و غبار و گرمای شدید افزایش یافته است.
وی تصریح کرد: پژوهشکده از سال ۱۴۰۲ ثبت و پایش مخاطرات اولویت دار کشور را آغاز کرده و دادهها نشان میدهد میزان وقوع طوفانهای گردوغبار، آتشسوزیها (جنگل ها و مراتع- صنعتی و ساختمانی) و موج گرما در شش ماهه اول سال ۱۴۰۴ نسبت به همین زمان در سال ۱۴۰۳ در کشور بیشتر شده است. او بر ضرورت سرمایهگذاری در کاهش خطر و رعایت «عدالت فضایی» تأکید کرد و گفت منابع محدود باید پیش از وقوع بحران و در مرحله پیشگیری هزینه شود. وی عدالت فضایی را فراهمسازی فرصت برابر برای زندگی ایمن همه شهروندان دانست و تأکید کرد نظام بودجهریزی و توسعه باید به مناطق کم برخوردارتر و در معرض خطر توجه بیشتری داشته باشد تا خدمات و ایمنی بهصورت عادلانه توزیع شود.
سحر تاجبخش مسلمان، معاون وزیر راه و شهرسازی و رئیس سازمان هواشناسی کشوردر سخنرانی خود با تأکید بر نقش مخاطرات جوی و اقلیمی در حوزه تابآوری و کاهش خطر، به روند تغییرات اقلیم و آثار آن پرداخت. وی به افزایش قابلتوجه میانگین دمای جهانی و تشدید پدیدههای حدی اقلیمی اشاره کرد و افزود: روند افزایش دما ۰.۴ درجه در هر دهه و کاهش بارش باعث شد سال ۱۴۰۳ از خشکترین سالها باشدوی به توسعه سامانههای هشدار سریع چندمخاطرهای اشاره کرد که نیازمند دادههای دقیق از آسیبپذیری زیرساختها و جمعیت است. او از اجرای پروژههای پیشبینی سیل، پایش دبی رودخانهها و هشدار سریع گردوغبار خبر داد. وی با اشاره به همکاری مشترک با سازمان محیطزیست برای تأمین منابع مالی از صندوق اقلیم سبز تأکید کرد: هشدارهای زودهنگام تنها اطلاعرسانی نیست، بلکه هر دلار سرمایهگذاری در این حوزه تا ۹ دلار از خسارات احتمالی جلوگیری میکند و اجرای کامل این سامانهها کشور را به سوی جامعهای پایدار، مقاوم و کمریسک هدایت خواهد کرد.
غزال راهب، رئیس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، با اشاره به وظایف مرکز تحقیقات در حوزه تابآوری و کاهش خطر، گزارشی از اقدامات این مرکز ارائه کرد. وی افزود: مرکز مأمور شناسایی محدوده گسلها و تدوین دستورالعملهای ساختوساز است که در چند شهر ابلاغ شده و در سایر شهرها در حال نهایی شدن است. به گفته او، توسعه شبکه شتابنگاری کشور با بیش از ۱۶۰۰ دستگاه نصبشده و برنامه افزایش هزار دستگاه دیگر از اقدامات در دست اجراست. وی از طراحی سامانه پاسخ سریع زلزله و شناسایی ساختمانهای ناایمن خبر داد و افزود کنترل ساختوساز در مناطق پرخطر نیز در دستور کار است. وی با تأکید بر ضرورت بازنگری در رویکردهای توسعهای کشور، ریشه بسیاری از بحرانها را در توسعه ناپایدار و تصمیمهای مغایر با الزامات محیطزیستی دانست و تصریح کرد فعالیتهای صنعتی و عمرانی بدون ارزیابی اثرات محیطزیستی اجرا میشوند و بحران را تشدید میکنند. او با تأکید بر لزوم پایش مستمر عملکرد دستگاههای اجرایی در حوزه محیطزیست و مدیریت بحران، افزود: قوانین توسعهای باید با الزامات زیستمحیطی هماهنگ شود و بیمه میتواند بهعنوان ابزاری حفاظتی و کنترلی در کاهش خطر و مدیریت بحران نقش مؤثری ایفا کند.
اطهره نژادی مشاور عالی وزیر راه و شهرسازی در سخنرانی خود با گرامیداشت یاد مرحوم آزاده، از پژوهشگران فقید پژوهشکده، بر اهمیت نگاه راهبردی به روز جهانی کاهش خطر تأکید کرد. وی با اشاره به مفهوم «تابآوری، برنامه ریزی و آمایش سرزمین» گفت این تابآوریها دارای حدومرز مشخصی هستند که در قالب آستانههای اکولوژیک و پایداری شهری باید مورد توجه قرار گیرند. نژادی یکی از خطاهای برنامهریزی کشور را نگاه استاتیک به سرزمین دانست و تأکید کرد که بحران در ایران دیگر یک استثناء نیست، بلکه به قاعدهای تبدیل شده و توسعه بیقاعده و نادیدهگرفتن اقلیم، موجب فرسودگی و آسیبپذیری شهرها شده است. او بر اهمیت استفاده از سرمایه اجتماعی مردم در آموزش و بازسازی برای افزایش تابآوری تأکید کرد. در پایان با تأکید بر ضرورت «حکمرانی مؤثر و توسعه مبتنی بر آگاهی از خطر» گفت باید دادهها و اطلاعات معتبر در اختیار عموم قرار گیرد و از ظرفیت فناوریهای دیجیتال و نوآوری برای بهبود نظام مدیریت بحران استفاده شود.
مصطفی محقق هماهنگکننده ارشد ملل متحد در مرکز آسیا و اقیانوسیه برای توسعه اطلاعات مدیریت سوانح (اپدیم)* در سخنرانی خود با اشاره به هزینههای مستقیم و غیرمستقیم حوادث در سطح جهانی گفت: هزینه مستقیم حوادث و سوانح در جهان بیش از ۲۰۲ میلیارد دلار و خسارات ثانویه حدود ۲.۲ تریلیون دلار است. وی افزود: طی دو دهه اخیر بیش از ۹۵ درصد خسارات ناشی از زلزله، سیل، طوفان، خشکسالی و موج گرما بوده که بسیاری از آنها قابلپیشگیری بودهاند. کمتر از دو درصد کمکهای بینالمللی و یک درصد بودجه عمومی به پیشگیری اختصاص مییابد و بیشتر منابع صرف بازسازی میشود. او تأکید کرد که این روند پایدار نیست و سرمایهگذاری در تابآوری نهتنها اقدامی عاقلانه، بلکه ضرورتی اجتنابناپذیر برای دستیابی به توسعه پایدار است. وی پنج محور شامل توسعه اقتصادی و اجتماعی، تخصیص منابع، سرمایهگذاری مؤثر، توسعه بیمه و تقویت پایش و هشدار سریع را بهعنوان راهکارهای تقویت تابآوری یاد کرد و افزود تحقق این محورها نیازمند تلفیق سیاستها و مشارکت بخش خصوصی است. او تأکید کرد پیوند میان علم، سیاست و عمل میتواند زمینهساز حکمرانی کارآمد و تصمیمگیری مبتنی بر داده در مدیریت ریسک و سوانح شود.
سید حسین کاظمی، عضو هیئتعلمی دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس ، در سخنرانی خود با موضوع «هزینه یا سرمایه؟ سهم حکمرانی در تقویت تابآوری» به سیر تحول حکمرانی سوانح از رویکرد واکنشی به رویکرد توسعهمحور اشاره کرد و گفت: الگوی جهانی مدیریت سوانح طی یک قرن از واکنشمحور به سیستممحور و سپس جامعهمحور و توسعهپایه تغییر یافته است. وی افزود در ایران بخش عمده بودجه مدیریت بحران صرف پاسخ و بازسازی میشود و سهم پیشگیری کمتر از یک درصد است. وی گفت ادامه این الگو کشور را در «تله هزینه تأخیری» قرار داده است. وی با تأکید بر ضرورت اصلاح رویکرد مالی و نهادی مدیریت بحران، افزود: هر دلار سرمایهگذاری پیشگیرانه حداقل حدود سه دلار کاهش خسارت دارد. کاظمی لایهبندی مالی ریسک را کلیدی دانست و گفت بخشی از ریسک باید از طریق بودجه، بیمه و بازار پوشش داده شود. او راهکارهایی برای ارتقای تابآوری و حکمرانی اثربخش ارائه کرد.
اسماعیل سلیمی، مدیر دبیرخانه سلامت، ایمنی و محیط زیست شهرداری تهران* ، در سخنرانی خود با موضوع «سرمایهگذاری در تابآوری و کاهش خطر» بر ضرورت تغییر رویکرد سیاستگذاری از «مدیریت بحران» به «مدیریت ریسک» تأکید کرد و گفت: مدیران باید بدانند خسارات سنگین ناشی از کمتوجهی به پیشگیری است. وی افزود سرمایهگذاری در تابآوری نهتنها هزینه نیست بلکه اقدامی سودمند است، زیرا اقدامات پیشگیرانه کارایی بیشتری دارند. او با تأکید بر لزوم شکلگیری ادبیات مشترک میان مدیریت بحران و اقتصاد، رویکرد «تحلیل هزینه-فایده در کاهش خطر» را اساس تصمیمگیری آگاهانه دانست و گفت: برای تحقق سرمایهگذاری اثربخش در تابآوری، باید نظام تأمین مالی و پایش آن بازنگری شود. سلیمی محورهایی برای تحقق حکمرانی ریسکمحور ارائه کرد.وی تأکید کرد توسعه آگاه از خطر و تعهد مدیران شرط اساسی دستیابی به توسعه پایدار است.
ماندانا مقصودی هماهنگکننده ملی برنامه آمادهسازی صندوق اقلیم سبز (GCF)* ، در سخنرانی خود با موضوع «مکانیسمهای تأمین مالی اقلیمی» گفت: تأمین مالی اقلیمی مجموعهای از منابع ملی و فراملی برای کاهش انتشار و سازگاری با تغییرات اقلیم است. وی افزود کشورهای توسعهیافته متعهد به تأمین منابع مالی و فنی برای اقدامات سازگاری و کاهش انتشار در کشورهای در حال توسعه هستند. به گفته او، سهم عمده منابع به کاهش انتشار و سهم سازگاری هنوز پایین است. وی با اشاره به تجارب بینالمللی در حوزه تأمین مالی اقلیمی، سازوکارهایی مانند اوراق قرضه سبز، اوراق بلایای طبیعی، بیمه پارامتریک و صندوقهای اقلیمی بینالمللی را از ابزارهای مهم تأمین مالی در مقابله با سوانح طبیعی و تغییر اقلیم برشمرد. وی پنج راهکار برای افزایش سرمایهگذاری اقلیمی در پروژههای سازگاری و کاهش خطر سوانح طبیعی در ایران ارائه کرد و تأکید کرد تحقق این اقدامات مسیر تابآوری اقلیمی و کاهش آسیبپذیری کشور را هموار میکند.
در بخش انتهایی این نشست؛ جودی معاون بازسازی و مسکن روستایی بنیاد مسکن، زبردست استاد دانشگاه تهران و عضو هیأت امنای پژوهشکده، فخری رئیس سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، شریف آرا پژوهشگر حوزه بحران، فتاحی رئیس پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو، نادی رئیس اندیشکده نوآوری و آینده پژوهی و جعفری معاون پژوهشی پژوهشکده به مسائل، چالش ها و راهکارهایی در سرمایهگذاری در تابآوری و توسعه اقدامات کاهش خطر و تحقق اهداف سند سندای و سند راهبرد ملی مدیریت بحران اشاره نمودند.