خبرایران: رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی درخصوص نبود قانونی در زمینه اسناد گفت: قانون در زمینه اسناد مشخص و شفاف بوده و مهمترین چالش در این حوزه این است که برخی از سازمان‌های دولتی هنوز به قانون عمل نمی‌کنند و در تحویل اسناد به آرشیو ملی مقاومت می‌کنند
به گزارش خبرایران، نشست خبری «روز اسناد ملی و میراث مکتوب» صبح امروز یکشنبه 14 اردیبهشت ماه 1404 با حضور«غلامرضا امیرخانی» رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ،«علیرضا دباغی» معاونت اسناد در آرشیو ملی و اصحاب رسانه در سازمان اسناد و کتابخانه ملی برگزار و دراین نشست خبری «غلامرضا امیرخانی» رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی اظهارداشت: روز 19 اردیبهشت‌ماه به عنوان روز اسناد ملی نامگذاری شده و تأسیس آرشیو ملی به سال 1349 مربوط می‌شود و از زمانی که در سال 1381 با ادغام با کتابخانه ملی، سازمان اسناد و کتابخانه ملی فعالیتش را ادامه داده است.
رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی تصریح کرد: در میان عامه مردم، کتابخانه ملی شناخته شده‌تر است و چون روزانه حدود 1500 نفر مراجعه‌کننده دارد، اما بخش آرشیو ملی به دلیل شیوه کارش که عموماً با سازمان‌های دولتی در ارتباط است، کمتر شناخته شده و البته بنا داریم با فرهنگ‌سازی، اسناد و اهمیت آن برای جامعه بیشتر شناخته شود.
وی عنوان داشت: نبود شناخت تنها محدود به عامه مردم نیست، حتی برخی از دولتمردان و پژوهشگران ما با وظایف اسناد ملی کمتر آشنا هستند. بخشی از این موضوع، به کم‌کاری خود سازمان در دو دهه گذشته مربوط می‌شود که می‌توان با فعال کردن گروه‌های دانشگاهی به ویژه گروه‌های تاریخ درحوزه معرفی اسناد ملی گام بهتری برداشت و برخی‌ها بر این باور هستند که کار اسناد ملی مربوط به نگهداری اسناد قدیمی است در حالی که این بخش تنها یک درصد از کار آرشیو ملی را تشکیل می‌دهد.
امیرخانی ابرازداشت: وظیفه اصلی کار آرشیو به نگهداری اسناد اداری است که به مرور زمان بر حجم آن افزوده می‌شود و شعار امسال روز اسناد ملی «اسناد ملی ایران، روایت ملتی ماندگار» است. چه بخواهیم و چه نخواهیم، اسناد بر همه شئونات هویتی ما سایه افکنده است. از جمله این موارد مهم می‌توان به روز خلیج فارس اشاره کرد که به اعتبار اسناد این اتفاق می‌افتد.
وی افزود: تعصب ما بر این عنوان و اطمینان خاطر ما برای دفاع از این پهنه آبی با نام خلیج فارس، بر مبنای اسناد است. نقشه‌برداران و سیاحانی که از قرن شانزدهم میلادی به این منطقه آمدند، همگی در آثار خود از عنوان Persian Gulf و یا بحرالفارسی استفاده کرده‌اند و جمع‌آوری اسناد از سازمان‌های دولتی، مجموعه‌های شخصی و یا از مراکز و مجموعه‌های خارج از کشور، حفظ، نگهداری و سازماندهی آنها و اطلاع‌رسانی و اشاعه آن از وظایف سازمان به شمار می‌رود. این کار به روش‌های مختلف و با رعایت استانداردهای مشخص شده، انجام می‌شود که در نهایت، اطلاعات اسناد وارد بانک اطلاعاتی می‌شود.
رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی خاطرنشان کرد: تلاش‌مان بر این است که کمترین محدودیت‌ها را در دسترسی به اسناد داشته باشیم. اسنادی که از زمان مقرر گذشته باشد، در رده‌بندی اسناد محرمانه قرار نمی‌گیرد و دسترسی به آن مشکل خاصی برای پژوهشگران ندارد.
وی درخصوص نبود قانونی در زمینه اسناد توضیح داد: مهمترین چالش در بحث اسناد، بحث قانون نیست. قانون در این زمینه مشخص و شفاف است. مهمترین چالش در این حوزه این است که برخی از سازمان‌های دولتی هنوز به قانون عمل نمی‌کنند و در تحویل اسناد به آرشیو ملی مقاومت می‌کنند. حتی ما گاه با امحای خودسرانه اسناد این سازمان‌ها مواجه هستیم. برای رفع این چالش ما نیازمند فرهنگ‌سازی در سطح کشور یعنی ادارات کل استان‌ها، شهرستان‌ها، بخشداری‌ها و فرمانداری‌ها هستیم تا حافظه اداری کشور در یک جا به نام اسناد ملی متمرکز شود.
امیرخانی با اشاره به عدم دسترسی به اسناد و امکان هک شدن آنها تاکید کرد: خوشبختانه دسترسی‌ها در حال حاضر همانند گذشته است. در برهه‌ای این مشکلات وجود داشت، اما الآن پژوهشگران از هر کجای دنیا می‌توانند به این منابع دسترسی پیدا کنند. اسناد قدیمی که در آرشیو ملی نگهداری می‌شود، تماماً اسکن شده و در دسترس قرار دارد. برای استفاده از مابقی اسناد نیز پژوهشگران باید درخواست دهند و طبق درخواست آنها، اسناد مورد نیاز اسکن شده و در دسترس فرد قرار می‌گیرد.
وی درموردحجم کم دیجیتال‌سازی اسناد کشور توضیح داد: میزان اسناد دیجیتال‌سازی شده در کتابخانه‌های بزرگ دنیا مانند آرشیو ملی انگلستان، مسکو و آمریکا خیلی کمتر از ماست. آنچه سند قدیمی در آرشیو نگهداری می‌شود، بر طبق اولویت همه اسکن شده است؛ یعنی از قدیمی‌ترین سند که برای دوره مغول و اواخر دهه هشتم است تا بخشی از پهلوی اول اسکن شده است و الآن به پهلوی دوم رسیده‌ایم.
امیرخانی ادامه داد: هیچ آرشیو ملی در دنیا تمام اسناد خود را دیجیتال‌سازی نکرده و در این حوزه، سرویس‌دهی مناسب مهم است؛ به همین دلیل ما اسکن‌سازی را از قدیمی‌ترین اسناد شروع کردیم و از سوی دیگر، برای اینکه خلأیی برای کار پژوهشگران ایجاد نشود، براساس درخواست‌ها اسکن باقی اسناد را انجام و ارائه می‌کنیم.
وی درخصوص اینکه چرا کتابخانه ملی نسبت به حفظ اسناد فارسی در کشور هند وضعیت چندان مناسبی ندارند، خاطرنشان کرد: بخشی از اسنادی که در آرشیو ملی دیگر کشورها نگهداری می‌شود، ممکن است به زبان فارسی و مرتبط با ایران باشد. اگر در جای رسمی نگهداری شود، ممکن است بتوانیم تبادلاتی انجام دهیم؛ مانند آنچه چند سال پیش در همکاری با آرشیو ملی فرانسه انجام شد. اما این را باید در نظر بگیریم که هرجا، ویژگی‌های خاص خود را دارد و هند هم از این جمله است.
امیرخانی بیان داشت: زبان فارسی در دوره گورکانیان به مدت 350 سال زبان رسمی کشور هند بوده است. در این مدت ده‌ها هزار کتاب به زبان فارسی در آنجا نوشته و استنساخ شد. همچنین زبان فارسی در این دوره تاریخی، زبان دیوانی نیز بوده است و مکاتبات اداری به این زبان صورت می‌گرفت که حتی می‌توان ردپایی از آن را تا اواخر قرن بیستم میلادی نیز دید. اما با تلاش‌های استعمارگرانه انگلستان، فارسی‌زدایی در این کشور صورت گرفت و الان هم به شدت این قضیه ادامه دارد.
وی اضافه کرد: حتی برخی از دولتمردان هند دوست ندارند که نمادی از فارسی را ببینند. طبیعی است در این شرایط و با در نظر گرفتن وضعیت آب و هوایی کشور هند، اهمیتی که باید به اسناد فارسی داده شود، نمی‌شود. در حوزه نسخه‌های خطی تلاش‌هایی برای حفظ و دیجیتال‌سازی آنها صورت گرفته اما در حوزه اسناد جای کار بسیار است و نیازمند مراودات دیپلماتیک برای ورود به این حوزه هستیم.
رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی تصریح کرد؛ در آرشیو ملی و در کتابخانه ملی از روز افتتاح یعنی ازسال 1316 تاکنون چیزی که مربوط به میراث مکتوب باشد، از بین نرفته است. به عنوان نمونه، در حال حاضر تمام اسناد مربوط به انقلاب، اعم از اعلامیه‌ها، اسناد مربوط به ضد انقلاب، شب‌نامه‌ها و … همگی در کتابخانه ملی نگهداری می‌شود.
وی بیان داشت: دیپلماسی فرهنگی از محورهای اصلی مدیریت حاضر سازمان است و با همکاری وزارت امور خارجه اقدامات خوبی در این مدت در این راستا صورت گرفته است که از جمله این موارد می‌توان به همکاری با کشور پرتغال اشاره کرد. همچنین قرار است در همکاری با سفارت نوروژ بزرگداشت هنریک ایبسن و در همکاری با روسیه بزرگداشت پوشکین در تهران و نظامی در مسکو برگزار شود.
امیرخانی درپایان سخنان خود با اشاره به استفاده از هوش مصنوعی در بخش اسناد گفت: در معاونت پژوهش کتابخانه کارهای خوبی در این زمینه صورت گرفته و در حال حاضر در مسیر استفاده از این ظرفیت در بخش پایان‌نامه‌ها هستیم. اما در بخش اسناد به دلایلی از جمله امکان خطا، هنوز امکان استفاده از آن وجود ندارد و در نمایشگاه کتاب با تعدادی آثار حضور خواهیم داشت. نمایش اسناد در غرفه سازمان اسناد و کتابخانه ملی از دیگر برنامه‌های‌مان در نمایشگاه کتاب است که در این زمینه 15 سند ویژه نمایش داده می‌شود.
دباغی : همایش اسناد ملی با حضور اهالی آرشیو، تعدادی از مسئولان و پژوهشگران روز 22 اردیبهشت برگزارمی شود
علیرضا دباغی معاونت اسناد سازمان اسناد و کتابخانه ملی نیز در ادامه این نشست خبری درخصوص برنامه‌های طراحی شده برای روز ملی اسناد اظهارداشت: ما هفته جاری را هفته اسناد ملی نامگذاری کردیم. به همین مناسبت قرار است 4 نشست تخصصی با حضور پژوهشگران و کارشناسان برگزار شود.
وی تصریح کرد: در روز 20 اردیبهشت‌ماه که با شعار «اسناد الکترونیک پشتوانه اسناد ملی» نامگذاری شده است، نشستی با عنوان ساماندهی اسناد الکترونیک در چهارچوب اسناد ملی برگزار خواهد شد. در روز 21 اردیبهشت ماه نیز نشستی تحت عنوان «فرصت‌ها و چالش‌های اسناد الکترونیکی از اتوماسیون تا دسترسی» برگزار می‌شود.
دباغی ادامه داد: برای روز 23 اردیبهشت‌ماه نیز نشست «استانداردهای فراداده‌ای زبان مشترک حافظه ملی بررسی ملاحظات استاندارد توصیف آرشیوی در تدوین فراداده‌های ضروری برای تولید نگهداری و تعیین تکلیف اسناد و سوابق الکترونیکی» در نظر گرفته شده است.
وی درپایان سخنان خودگفت : در 24 اردیبهشت‌ماه با شعار حفاظت از اسناد ملی حافظت از سرمایه ملی، نشست حفاظت از اسناد الکترونیکی برگزار خواهد شد و همایش اسناد ملی با حضور اهالی آرشیو، تعدادی از مسئولان و پژوهشگران روز 22 اردیبهشت برگزارخواهد شد.