خبرایران:«نویسنده بودن» تنها فیلم مستند بلند درباره زندگی خصوصی، سیاسی و ادبی جلال آل احمد است که جایزه بهترین فیلم بیوگرافی سینما حقیقت را هم دریافت کرده و در حال حاضر هم در سینمای هنر و تجربه اکران شده است .
مصطفی آل احمد
یادداشتی بر ناگفته های برنامه هفت
وقتی به من گفتند می خواهیم فیلم «نویسنده بودن» که مستندی است درباره جلال آل احمد را در برنامه هفت نقد کنیم، به عنوان تهیه کننده و کارگردان به عللی که همه می دانیم تردید داشتم در این برنامه حاضر شوم ، اما فکر کردم برای اولین بار در این برنامه نقد فیلم مستند صورت می گیرد و این خود یک گام به جلو است، گام دوم هم این که فیلم یادآوری جلال است که سال هاست نقش آن در رسانه کمرنگ شده. فکر کردم فیلم مستند آرام آرام اهمیت خود را به رخ کشیده است، اما یک نگرانی دیگر هم داشتم و می دانستم تصویر واقعی جلال و نفرتی که از حزب توده و آن جریان ها داشت برای اصحابی که هنوز به آن اردوگاه سیمپات هستند خوشایند نیست و ممکن است با استفاده ابزاری از جریان های رایج، باردیگر بخواهند جلال واقعی را از دم تیغ بگذرانند. با این همه و با اینکه می دانستم روال نقد در این برنامه یک سویه است و نقد کارشناسانه کمتر دیده شده، اما فرصتی بود برای طرح دوباره جلال و اهمیت فیلم مستند و می خواستم تاکید کنم بر نقش مستند انتقادی در تلویزیون که تاکید هم کردم.
اما در ۸ آبان در برنامه ی هفت چه گذشت و چگونه و چرا بر خلاف رسم معمول منتقد دومى را كه همسو با منتقد اول و مخالف سرسخت فیلم بود وارد برنامه كردند؟
از طرف دیگر به چه حقی در کانال روابط عمومی برنامه هفت حرف های من را که سند آن خود برنامه است و فایل تصویری و ضبط شده ی آن موجود است تحریف می کنند؟!
عینا نقل قول من بر اساس فایل ضبط شده :«ببینید آقای افخمی ، در جامعه ما هیچ کس نقد نمی پذیره ، پزشک نقد نمی پذیره ، خلبان نقد نمی پذیره ، وکیل مجلس نقد نمی پذیره ، وزیر نقد نمی پذیره ، هیچ دولت مردی تا به حال نشده بیاد و بگه من اشتباه کردم و مثل اینست که همه در یک پرده و هاله مقدسی قرار دارند که گویی هیچ کس هیچ اشکالی نداره.»
این ها را من مو به مو از روی فایل ضبط شده ی برنامه نوشتم و عین کلمات من است. اما روابط عمومی برنامه در کانال مجازی خود در تلگرام و در فرستادن خبر به سایت ها، حرف های مرا اینطور نشر داده است:
«در جامعه ما متاسفانه هیچ کسی نقدی نمی پذیرد، از دکتر و مهندس تا وزیر و رئیس جمهور . »
در کلمات من واژه رئيس جمهور نیست، اما روابط عمومی برنامه هفت واژه رئيس جمهور را به جای وکیل مجلس آورده ، البته در این شکی نیست که همگان خوبست نقد پذیر باشند اما اینکه روابط عمومی برنامه هفت، جمله دولتمردان را خلاصه در وزیر و رئیس جمهور کرده ، تحریف آشکار حرف های من است. و همینجا از همه ی خبرگزاری ها و سایت و روزنامه ها که خبر روابط عمومی برنامه هفت را نشر دادند می خواهم تا این یادداشت را هم به رسم امانت داری و بنابر قانون مطبوعات منتشر کنند تا تاکیدی باشد بر امانت داری و حقوق انسانی .
در قسمت های دیگر هم، روابط عمومی برنامه هفت، حرف های من را تحریف کرده، از آن جمله آن جا که با تنها سوال آقای قزلی که چرا نامه جلال به امام در این فیلم حذف شده ، فقط ذکر شده که من گفتم نامه مهم نبوده، باز بنابر فایل تصویری برنامه توضیح دادم که مهمتر از نامه ملاقات بوده که آقای شمس آل احمد به تفسیر در فیلم شرح ملاقات با امام را آورده است. چطور از نظر آقایان، آن نامه که روشنگر موضوع خاصی نیست ، مهمه ولی ملاقات با امام که در فیلم آمده مهم نیست ؟ تا آن جا که اصلا آقای فراستی حضور شمس آل احمد را که اتفاقا تنها کسی است که به ملاقات با امام اشاره می کند بی ثمر می داند. و این به روشنی بیان گر آنست که موضوع نامه به امام مورد استفاده ابزاری است. کم اهمیت دادن شمس که برادر نویسنده و ناشر اغلب کارهای او بوده و ملاقات با امام را هم او شرح می دهد حکایت از پارادوکس معنایی داردکه آقای فراستی و همکارشان را در این تناقض آشکار قرار می دهد. بقیه حرف های ایشان هم از آن جمله : «ماقبل نقد و ماقبل فرم و غیره » چنان ماقبل کلیشه بود که جای بحث نمی گذارد و پیداست منتقد برنامه با فیلم مستند آشنا نیست زیرا که از همان حرف های که برای فیلم داستانی استفاده می کند در این خصوص هم مدد می گیرد و حرف تازه ای ندارد جز کلی گویی که:«فیلم ملات ندارد و ...» اما راه نقد، نقد روشنگرانه و مسئول و حق طلبانه همواره باز است و همینجا از کسانی که می خواهند راه نقد را با تخریب آن مسدود کنند، دعوت به صداقت در گفتار و اندیشه می کنم.
البته در برنامه هفت جمعه ۸ آبان اتفاقات بدیع دیگری هم افتاد که مخاطبین را شگفت زده و من هم از آن بی خبر بودم و ظاهرا دست اندرکاران برنامه می خواستند شگفت زدگی ایجاد کنند، برنامه هفت تنها به نقد فیلم بلند در حال اکران می پردازد، آن هم با منتقد همیشگی برنامه. اما ناگهان بدون این که من از این بدعت خبرداشته باشم، فیلم کوتاهی که نه اکران شده و نه نویسنده و کارگردان آن حضور دارد به نقد گذاشته می شود.که البته با نقد فیلم کوتاه موافقم و امیدوارم این نیز تداوم پیدا کند و اگرنه مصداقی می شود بر استفاده ابزاری از فیلم کوتاه در برنامه هفت که سابقه نداشته است.
آقاى مهدى قزلى ابتدا به عنوان فيلمساز آن فیلم کوتاه که اکران هم نشده و کسی آن را ندیده مطرح شدند ولى بعد معلوم شد ايشان فیلمساز نیستند و گفته شد نگارش فیلم از آن ایشان بوده و بعد معلوم شد نویسنده فیلم هم نیستند و بعد گفتند به هر حال به این فیلم کمک کردند و نسبت دارند که آن نسبت هم معلوم نشد که نشد. در همان جملات اول معلوم شد ايشان به كمك آقاى فراستى آمده است تا فیلم «نویسنده بودن»که من کارگردانش هستم را نقد کند. و البته این امر تا آن جا عجيب بود كه مجرى برنامه، آقاى بهروز افخمى هم متعجب و پرسشگر خواهان توضیح از آقای فراستی شدند و اين تذكر نشان از اين داشت كه اين طرح آقاى فراستى بوده که ایشان به عنوان منتقد دوم و بر خلاف رسم برنامه وارد شوند. اگرچه آقای فراستی به این پرسش معترضانه آقای افخمی پاسخ نداد و بار دیگر هم آقای افخمی به این عدم پاسخ گویی معترض شد. بعد در میان برنامه از اتاق فرمان آمدند و به آقای افخمی یادداشتی دادند که نام نویسنده و کارگردان فیلم کوتاه را ذکر کند و شفاف توضیح دهد که آقای قزلی فیلمساز آن فیلم نیست و قرار شد تصویر کتابی که ایشان درباره جلال نوشته است را نشان بدهند و بگویند ایشان نویسنده کتاب است ، احتمالا تهیه کنندگان آن فیلم با تماس هایی شکایت خود را به برنامه رفته اند و حالا بماند تا بعد ها و سرنوشت این کتاب که چه بوده و که بوده ... اين همه طراحى براى حضور آقاى قزلى برای من جالب بود و خنده ام گرفته بود که این همه واهمه از فیلم «نویسنده بودن» است یا از من؟ و راستش فکر نمی کردم آقای مسعود فراستی این همه برای نقد فیلمی نگران بشود. البته به نظر من سواد آقای فراستی و تجربشون بیشتر از این بود که از آقای قزلی کمک فکری بخواهند، شاید بیشتر کمک صوری بود و ظاهرا جملاتى رو كه منتقد برنامه نمى خواست از زبان خودش بگوید ايشون مى گفتند.(نامه به امام و از این دست) به هر حال بر خلاف رسم معمول برنامه «هفت» دو منتقد همسو و مخالف به نقد فیلمی که ساخته بودم نشستند. به این ترتیب زمان قانونی من را به یک سوم تقلیل دادند که البته از در اختیار گذاشتن همان زمان کم هم واهمه داشتند. آقای قزلی چندبار هم از من خواستند تا به پرسش ایشان به عنوان سوال مردم ایران پاسخ دهم که این هم از عجایب این روزگار است که افرادی خود را نماینده مردم ایران می دانند آن هم بی هیچ مدرک و دلیلی . با این همه حضور ایشان را به فال نيك مى گيرم ، زيرا اينگونه ، خيلى از مسائل روشن تر شد.
«نویسنده بودن» تنها فیلم مستند بلند درباره زندگی خصوصی ، سیاسی و ادبی جلال آل احمد است که جایزه بهترین فیلم بیوگرافی سینما حقیقت را هم دریافت کرده و در همینک در سینمای هنر و تجربه اکران شده است. فکر می کنم فیلم نویسنده بودن و تفکر حق طلبانه ی جلال آل احمد، بار دیگر از پس سالیان رعشه بر تفکر ارتجاعی می اندازد که گروهی را از تصویر واقعی او نگران می کند، تصویری که از او دیو یا فرشته نمی سازد، تصویری که به او حق می دهد تا برای یافتن حقیقت در کوچه های خیال و آرمان سرگردان شود. تصویری که دیگر سنگی بر گوری نیست.